Naviqator


Arxiv

201139
201230
201312
20151
201633
201755
201865
201955
20234

Yaranma tarixi:

tg(a+b), tg(a-b), ctg(a+b), ctg(a-b)


triqonometriya tangens

 

Əvvəl $\mbox{tg} (\alpha + \beta)$-ya baxaq. Əsas triqonometrik bərabərliklərdən bilirik ki,

$\mbox{tg}(\alpha + \beta) = \dfrac {\sin(\alpha + \beta)}{\cos(\alpha + \beta) } = \dfrac {\sin(\alpha + \beta)}{\cos\alpha \cos \beta - \sin\alpha \sin\beta }$

Çünki $\cos(\alpha+\beta) = \cos\alpha \cos\beta - \sin\alpha \sin \beta$ deməkdir. Çıxarılışına burada baxa bilərsiniz.

$\mbox{tg} \alpha$ və $\mbox{tg} \beta$ təyin olunubsa $\cos\alpha \ne 0$ və $\cos\beta \ne 0$. Onda surət və məxrəci $\cos \alpha \cdot \cos \beta$-ya bölə bilərik.

$\dfrac {\sin(\alpha + \beta)}{\cos\alpha \cos\beta - \sin\alpha \sin\beta} = \dfrac{\dfrac{\sin(\alpha + \beta)}{\cos\alpha \cos\beta}} {\dfrac{\cos\alpha \cos\beta - \sin\alpha \sin\beta}{\cos\alpha \cos\beta}}= \\[15pt] =\dfrac{\dfrac{\sin(\alpha + \beta)}{\cos\alpha \cos\beta}} {1 - \dfrac{\sin\alpha \sin\beta}{\cos\alpha \cos\beta}}$

$\mbox{tg}\alpha + \mbox{tg}\beta$ çıxarılışından bilirik ki, $\mbox{tg}\alpha +\mbox{tg}\beta = \dfrac {\sin(\alpha+\beta)}{\cos \alpha \cos\beta}$. Onda yuxarıdakı nisbəti belə yaza bilərik

$\dfrac {\mbox{tg} \alpha + \mbox{tg}\beta}{1 - \dfrac{\sin\alpha \sin\beta}{\cos\alpha \cos\beta}} = \dfrac {\mbox{tg} \alpha + \mbox{tg}\beta}{1 - \dfrac{\sin\alpha}{\cos\alpha} \cdot \dfrac{\sin\beta}{\cos\beta}} =\dfrac {\mbox{tg} \alpha + \mbox{tg}\beta} {1-\mbox{tg}\alpha \ \mbox{tg}\beta}$

Deməli,

$\mbox{tg} (\alpha+\beta) = \dfrac {\mbox{tg} \alpha + \mbox{tg}\beta} {1-\mbox{tg}\alpha \ \mbox{tg}\beta}$

Tangens tək funksiya olduğundan (çünki sinus tək, kosinus cütdür) fərqin tangensi üçün analoji olaraq alırıq:

$\mbox{tg}(\alpha - \beta) = \dfrac {\mbox{tg}\alpha +\mbox{tg}(-\beta)}{1-\mbox{tg}\alpha \ \mbox{tg} (-\beta)} = \dfrac {\mbox{tg}\alpha-\mbox{tg}\beta}{1+\mbox{tg}\alpha \ \mbox{tg}\beta}$

Düsturları ümumiləşdirsək

$\mathbf{tg(\alpha \pm \beta) = \dfrac {tg\alpha \pm tg\beta}{1 \mp tg\alpha \ tg\beta}}$

İndi $\mbox{ctg} (\alpha + \beta)$-ya baxaq.

$\mbox{ctg} (\alpha +\beta) = \dfrac{\cos(\alpha+\beta)}{\sin(\alpha+\beta)} = \dfrac{\cos\alpha \cos\beta - \sin\alpha \sin\beta}{\sin(\alpha+\beta)}$

$\mbox{ctg}\alpha$ və $\mbox{ctg}\beta$ təyin olunubsa $\sin\alpha \ne 0$ və $\sin\beta \ne 0$. Surət və məxrəci $\sin\alpha \cdot \sin\beta$-ya bölək.

$\dfrac{\dfrac{\cos\alpha \cos\beta-\sin\alpha \sin \beta}{\sin\alpha \sin \beta}}{\dfrac{\sin(\alpha+\beta)}{\sin\alpha \sin \beta}}$

$\mbox{ctg}\alpha + \mbox{ctg}\beta$ çıxarılışından bilirik ki, $\mbox{ctg}\alpha +\mbox{ctg}\beta = \dfrac {\sin(\alpha+\beta)}{\sin \alpha \sin\beta}$. Onda yuxarıdakı nisbəti belə yaza bilərik

$\dfrac {\dfrac{\cos\alpha \cos \beta}{\sin \alpha \sin\beta} - \dfrac{\sin\alpha \sin\beta}{\sin\alpha \sin\beta}} {\mbox{ctg}\alpha + \mbox{ctg}\beta} =\dfrac {\dfrac{\cos \alpha}{\sin\alpha} \cdot \dfrac{\cos\beta}{\sin\beta} - 1}{\mbox{ctg}\alpha+\mbox{ctg}\beta} = \dfrac {\mbox{ctg} \alpha \ \mbox{ctg} \beta - 1}{\mbox{ctg} \alpha + \mbox{ctg} \beta}$

Deməli,

$\mbox{ctg}(\alpha +\beta) = \dfrac {\mbox{ctg} \alpha \ \mbox{ctg} \beta - 1}{\mbox{ctg} \alpha + \mbox{ctg} \beta}$

Eynilə $\mbox{ctg}(\alpha - \beta)$-nı taparkən nəzərə alsaq ki, kotangens də tək funksiyadır

$\mbox{ctg}(\alpha - \beta) = \dfrac {\mbox{ctg}\alpha \ \mbox{ctg}(-\beta)-1}{\mbox{ctg}\alpha + \mbox{ctg}(-\beta)} = \dfrac {-\mbox{ctg}\alpha \ \mbox{ctg}\beta -1}{\mbox{ctg}\alpha - \mbox{ctg}\beta} = \\[15pt] = - \dfrac {\mbox{ctg}\alpha \ \mbox{ctg}\beta + 1}{\mbox{ctg}\alpha - \mbox{ctg}\beta} = \dfrac {\mbox{ctg}\alpha \ \mbox{ctg}\beta + 1}{\mbox{ctg}\beta - \mbox{ctg}\alpha}$

Yenə də birləşdirərək ümumiləşmiş şəkildə belə yazmaq olar

$\mathbf{ctg(\alpha \pm \beta) = \dfrac{ctg \alpha \ ctg \beta \mp 1}{ctg\beta \pm ctg \alpha}}$

Digər məqalələr

İkiqat və üşqat bucağın triqonometrik funksiyaları

$\sin 2x$, $\cos 2x$, $\mbox{tg} 2x$, $\mbox{ctg} 2x$, $\sin 3x$, $\cos 3x$, $\mbox{tg}3x$, $\mbox{ctg}3x$ ikiqat və üçqat bucaqların triqonometrik düsturlarını çıxarmaq üçün cəmin triqonometrik funksiya düsturlarından istifadə edəcəyik.

Triqonometrik funksiyaların çevrilmə qaydaları

Əgər triqonometrik funksiyanın arqumenti özündə $n \dfrac {\pi}{2}$ saxlayırsa, yəni bucaq $n \dfrac {\pi}{2} + \alpha$ və ya $n \dfrac {\pi}{2}-\alpha$ şəklində göstərilibsə onda $n$-in tək və cütlüyündən asılı olaraq iki hal mümkündür. Əgər $n$ tək ədəddirsə, onda $n \dfrac {\pi}{2}$-ni arqumentdən götürüb funksiyanı onun "konfunksiyasına" çevirə bilərik.

Əsas triqonometrik bərabərliklər

Bu məqalədə əsas triqonometrik bərabərliklər göstərilir və hər biri ayrı-ayrılıqda izah edilir.

tg(a)+tg(b), tg(a)-tg(b), ctg(a)+ctg(b), ctg(a)-ctg(b)

$\mbox{tg} \alpha + \mbox{tg}\beta$, $\mbox{tg} \alpha - \mbox{tg}\beta$, $\mbox{ctg} \alpha + \mbox{ctg}\beta$, $\mbox{ctg} \alpha - \mbox{ctg}\beta$ cəm və fərqlərini $\sin$ və $\cos$ nisbəti ilə ifadə edək. Bunun üçün əsas triqonometrik bərabərlikərdən istifadə edəcəyik.

sin(a+b), sin(a-b), cos(a+b), cos(a-b)

$\sin(\alpha+\beta)$, $\sin(\alpha-\beta)$, $\cos(\alpha+\beta)$ və $\cos(\alpha-\beta)$ məktəb triqonometriyasından başlayaraq, sonra da institut kursunda ən çox rast gəlinən triqonometrik düsturlardandır.

Yarım bucağın triqonometrik funksiyaları

Yarım bucağın triqonometrik düsturları ikiqat bucağın kosinusu üçün olan düsturlara əsaslanır.

Tangenslərin cəmi və hasili

Əgər $\alpha + \beta+ \gamma = \pi$ olarsa bu bərabərlik doğrudur: $\mbox{tg} \alpha + \mbox{tg} \beta + \mbox{tg} \gamma = \mbox{tg} \alpha \ \mbox{tg} \beta \ \mbox{tg} \gamma$

sin(a)+sin(b), sin(a)-sin(b), cos(a)+cos(b), cos(a)-cos(b)

$\sin \alpha + \sin \beta$, $\sin \alpha-\sin \beta$, $\cos \alpha+\cos \beta$, $\cos \alpha-cos \beta$ cəm və fərqlərini hasil ilə ifadə edək. Bunun üçün $\alpha$ və $\beta$-ya belə bir əvəzləmə aparaq.

© Müəllif hüquqları qorunur

Bu saytdakı bütün məqalələr Cəfər N.Əliyev tərəfindən yazılıb. Onlar hər hansı üçüncu şəxs tərəfindən digər resurslarda çap edilərsə mənbə və müəllifin adı göstərilməlidir. Sayt özü həmin şərtlərə əməl edir.